İran’ın başkenti Tahran’da gerçekleşen bir suikast sonucu Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye hayatını kaybetti. Bu olay, birçok cevapsız soru ve iddiayı beraberinde getirdi. Suikastın ardındaki belirsizlikler ve ortaya atılan iddialar, gündemi sarsmaya devam ediyor. Haniye’nin ölümüyle ilgili pek çok soru hala cevapsız. Her geçen dakika yeni bir iddianın ortaya atıldığı bu olayın ardındaki sorular ve yanıtları ise şu şekilde…
NE ZAMAN ÖLDÜRÜLDÜ?
Sözcü’de yer alan habere göre, ölüm haberini ilk olarak sabah saatlerinde İran Devlet Televizyonu açıkladı. Devrim Muhafızları Ordusundan gelen açıklamaya dayanan haberde Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye’nin İran’ın başkenti Tahran’da kaldığı konutuna 02.00 sularında düzenlenen saldırı sonucu yaşamını yitirdiği paylaşıldı. Saldırıda güdümlü füze kullanıldığı ve Haniye ile beraberindeki korumasının da yaşamını yitirdiği ifade edildi.
HAMAS AÇIKLAMA YAPTI MI?
* AFP haber ajansına göre, Hamas’ın üst düzey yetkilisi Musa Ebu Marzuk, yaptığı açıklamada, “Lider İsmail Haniye’nin öldürülmesi korkakça bir eylemdir ve cevapsız kalmayacaktır” dedi.
* Hamas’ın silahlı kanadı Kassam Tugayları, suikastın “savaşı yeni boyutlara taşıyacağını” ve büyük yansımaları olacağını söyledi.
* İran Ulusal Güvenlik Konseyi ise üst düzey Devrim Muhafızları komutanları ile suikasti soruşturmak üzere toplandı. Sonuçların yakında açıklanacağı belirtildi.
* Devrim Muhafızları, Haniye’nin Tahran’da öldürülmesine “sert ve acı bir karşılık verileceğini” açıkladı. Açıklamada, “İran ve direniş cephesi bu suça karşılık verecektir” denildi.
HANİYE NEREDE KALIYORDU?
İran Devrim Muhafızları’nın güvenlik kontrolleri doğrultusunda Haniye, Tahran’ın kuzeyinde Gaziler Evi olarak adlandırılan bir lojmanda kalıyordu. Ayrıca Haniye İran’a ayak bastığı andan itibaren hava savunma sistemi denetiminden, törene katılanların güvenliğine kadar tüm süreçler Devrim Muhafızları’nın sorumluluğundaydı.
SALDIRIYA İLİŞKİN İDDİALAR VE SENARYOLAR HANGİLERİ?
İran basınından yansıyan iddiaların en güçlüsü Haniye’nin saldırının Tahran’ın kuzeyindeki, Devrim Muhafızları’nın Gaziler Evi olarak isimlendirilen lojmanında dinlendiği sırada gerçekleştirildiği yönünde. En çarpıcı iddia ise aynı misafirhanede fakat farklı bir katta İslami Cihat’ın önemli bir isminin daha konaklıyor olması. Bu iddiaya ilişkin ise 5 senaryo var:
Senaryo 1; Saldırıda resmi olarak sadece Haniye ve korumasının yaşamını yitirdiği açıklandıktan sonra diğer ölen ya da yaralanan kişi sayısına ilişkin hiçbir açıklama yapılmadı. İran basını da bu konuda son derece temkinli değerlendirmeler yaparken rakam vermekten kaçınıyor.
Senaryo 2; Haniye ile aynı lojmanda fakat farklı katta kalan İslami Cihat’ın üst düzey bir yetkilisinin burnu bile kanamadan saldırıdan kurtulduğu iddia ediliyor. İslami Cihat’tan bu konuya ilişkin henüz bir açıklama yok ancak kamuoyu endişeli bekleyişini sürdürüyor.
Senaryo 3; Hamas yetkilileri genellikle Tahran’daki siyasi temsilcilik binalarında kalıyor. Haniye’nin savaş gazileri için özel bir konutta (Gaziler Evi) kalmayı tercih etmesi, Devrim Muhafızları’nın kendisini koruma görevini ortadan kaldırıyor. Çünkü iddialara göre bu konutta kalanlar Devrim Muhafızları tarafından değil Şehitler Vakfı tarafından korunuyor. İran analistleri bu durumun güvenlik zafiyeti yaratabileceği görüşünde.
Senaryo 4; Tüm üst düzey yetkililere uygulandığı gibi Haniye’nin de konaklama detayları büyük bir gizlilikle korunuyordu. Kurallara rağmen Haniye’nin ne zaman binaya girdiğini ya da odasına ne zaman girdiğini bilerek suikastın gerçekleştirildiği aşikar. Çünkü saldırı nokta atışı gerçekleştirilen bir suikast ve bu da içeriden bir istihbarat kaçağı olduğu yönündeki iddiaları güçlendiriyor.
Senaryo 5; Saldırı gerçekleştikten sonra ilk olarak ortaya atılan iddia Quadrocopter olarak adlandırılan 4 kollu bir drone sisteminin suikastı gerçekleştirdiği yönündeydi. Quadrocopterler suikast ve casusluk için geliştirilen yeni nesil insansız hava aracı olarak biliniyor. Saatte 60 km hızla giden İHA, 40 saat havada kalabilme yeteneğine de sahip. Ancak bir süre sonra drone yerine güdümlü füzeyle suikastın gerçekleştirildiğine ilişkin haberler yayılmaya başladı. Spike olarak da adlandırılan güdümlü füzeler omuzda da taşınabildiği için versiyonu Mini Spike olarak tanımlanıyor. “Fire and Forget” yani “Ateşle ve Unut” stratejisiyle hedefe tam isabet olasılığı en yüksek güdümlü silahlardan olan füze hedefe 2-4 km mesafeden ateşlenebiliyor.
HANİYE NEDEN İRAN’DAYDI?
İsmail Haniye dün Tahran’da İran’ın yeni cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın yemin törenine katıldı. Son görüntüleri yemin töreninde kayda geçen anlara ilişkindi.
İSRAİL’DEN AÇIKLAMA GELDİ Mİ?
İsrail ordusu, Hamas lideri İsmail Haniye’ye yönelik Tahran’da düzenlenen saldırıyla ilgili yorum yapmaktan kaçınırken İsrail Başbakanlık Ofisinin, kabine üyelerinden Haniye’ye Tahran’da düzenlenen suikasta dair değerlendirme yapmamalarını istediği belirtildi.
Ancak İsrail’in aşırı sağcı Miras Bakanı Amichay Eliyahu kuralı bozdu ve Haniye’nin suikast sonucu öldürülmesini memnuniyetle karşıladığını sosyal medya hesabından şu sözlerle duyurdu:
– Haniye’nin ölümü dünyayı daha güzel hale getirecek. Artık hayali barış anlaşmaları yok.
HAMAS’IN ÖLDÜRÜLEN LİDERİ HANİYE KİMDİ?
* İran’da öldürülen Hamas lideri İsmail Haniye, Avrupa Birliği (AB) ve ABD tarafından terör örgütü olarak kabul edilen Hamas’ın uluslararası ilişkilerinde ön plana çıkan yüzüydü.
* Sert söylemlerine rağmen diplomatlar tarafından Hamas’ın diğer üyelerine kıyasla daha ılımlı bulunan Haniye’nin üç oğlu İsrail’in 7 Ekim sonrası Gazze’de düzenlediği bir hava saldırısında öldürülmüştü.
* Haniye, 1963 yılında Gazze Şeridi’ndeki mülteci kampı El Şati’de, İsrail kurulurken Aşkelon’dan kaçmak zorunda kalan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.
* Gazze İslam Üniversitesi’nde öğrenim gören Haniye, öğrencilik yıllarında aktivistti. O dönemde Müslüman Kardeşler’in bir üyesi olan Haniye, 1987’de İsrail işgaline karşı 1993’e kadar süren ilk Filistin intifadasının patlak vermesinin ardından kurulan Hamas’a katıldı.
* Bu dönemde İsrail tarafından birkaç kez tutuklandı, ardından altı aylığına Lübnan’ın güneyine sürüldü.
HANİYE GEÇMİŞTE HANGİ SALDIRILARIN HEDEFİ OLDU?
* Haniye, 2003 yılında Hamas’ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin’le birlikte bir suikast girişiminden kılpayı kurtuldu. Her ikisi de İsrail’in bombalı saldırı düzenlediği evden sağ olarak çıktı. Ancak Ahmed Yasin bir yıl sonra öldürüldü.
* Aralık 2005’te yapılan ve 25 Ocak 2006’da tekrarlanan Filistin Yasama Konseyi seçimlerinde Hamas lideri Halid Meşal’in Şam’da sürgünde bulunmasından dolayı listenin en başında yer aldı.
* Hamas’ın 132 sandalyeden 74’ünü aldığı seçimler sonucunda Haniye, 16 Şubat 2006’da Hamas’ın başbakan adayı olarak açıklandı. 19 Şubat’ta, Filistin başkanı Mahmud Abbas tarafından başbakanlığa atandı. Ekim 2006’da Gazze’de El Fetih ile Hamas üyelerinin çarpışmaları sırasında konvoyuna düzenlenen saldırıdan kurtuldu. Mayıs 2007’de İsrail’in evine karşı düzenlediği füze saldırısını atlattı.
* Haziran 2007’de Gazze Şeridi’ndeki Hamas ile El Fetih arasındaki çatışmaların zirveye çıkması üzerine, Filistin devlet başkanı Mahmud Abbas tarafından görevinden alındı.
SUİKAST HİZBULLAH KOMUTANI ŞÜKÜR’ÜN ÖLDÜRÜLMESİYLE BAĞLANTILI MI?
New York Times suikastın duyurulmasının ardından bir analiz kaleme aldı. Analizde şu detaylara yer verildi:
“Haniye, İsrail’in Hizbullah komutanlarından Fuat Şükür’ü öldürmek için Beyrut’un bir banliyösünü vurmasından 24 saat bile geçmeden öldürüldü. Banliyö, İsrail’in ilhak ettiği Golan Tepeleri’ne yapılan bir saldırıda 12 çocuğun öldürülmesine misilleme olarak vuruldu. İsrail saldırıdan Hizbullah’ı sorumlu tutuyor.
İran’daki suikastın ardından hem Hamas, hem de Hizbullah üst düzey isimleri öldürüldüğü için İsrail’e misilleme yapabilir. İran da bu suikast kendi toprağında düzenlendiği için İsrail’e karşılık verebilir.
Saldırılardan önce İsrail ve Hamas’ın 10 aydır devam eden Gazze’deki savaşta geçici ateşkese yaklaştığı konuşuluyordu. Müzakerelerde ateşkese henüz ulaşamazken, Gazze’deki insani kriz her gün derinleşmeye devam ediyor.
Haniye; Mısır, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri arabuluculuğunda yapılan İsrail-Hamas görüşmelerinde Hamas tarafının müzakerecilerinden biriydi. Müzakereler Hamas’ın 7 Ekim’de esir aldığı İsraillilerin serbest bırakılması ve kalıcı ateşkes için yapılıyordu.”
NİYE TAHRAN?
“Haniye, Hamas’ın siyasi bürosunu 2017’den bu yana Gazze dışından, Katar’dan yönetiyordu. Katar’la resmi olmayan ilişkileri bulunan İsrail, Hamas liderlerine bu ülkede hiç saldırmadı.
Öte yandan başkentinde yabancı bir liderin öldürülmesi, İran için çok ciddi bir güvenlik zafiyeti olarak kayıtlara geçecek. Haniye, salı günü öldürülmeden saatler önce İran’ın dini lideri Ali Hamaney ile görüşmüştü. Suikast, İran’ın liderlerinin güvenliği ve İsrail’in onları hedef alma kabiliyeti hakkında da soru işaretleri yaratacak.”
İRAN-İSRAİL HATTINDA ÜSTÜ KAPALI SAVAŞ
“İsrail son yıllarda İran’da birkaç tane üst düzey isme suikast düzenledi. Bu, Tahran’da endişe yarattı ve güvenlik reformuna sebep oldu. İran ve İsrail, yıllardır vekil güçler ve suikastlarla üstü kapalı bir savaş savaşıyor. Nisan ayında İran, İsrail’in Suriye’deki İranlı komutanları vurmasının ardından İsrail’e yüzlerce füze gönderdi.
Geçen haftanın sonunda yetkililer, İsrail ve Hamas arasında aylardır devam eden ve bazı başlıklarda bir türlü uzlaşı sağlanamayan müzakerelerde ilerleme kaydedildiğini belirtmişti. Haniye’nin öldürülmesi ise bu konudaki belirsizliği bir kez daha pekiştirecek.
Arabulucu olarak müzakerelerde önemli rol oynayan Katar, Haniye’nin öldürülmesini kınarken “çirkin bir suç ve tehlikeli bir tırmanış” olarak niteledi. Dışişleri ise “suikastın ve İsrail’in aralıksız olarak sivilleri hedef almasının bölgeyi kaosa sürüklediğini” ifade etti.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, “Tansiyonun düşürülmesine ve sorunların diplomatik yollarla çözülmesine yardımcı olmak için elimizden geleni yapacağız” diye konuştu.”
